Şahla Aqilin söhbəti


Şahla Aqilin söhbəti
(nağıl-poema)

Keçmiş zamanlarda bir  şah yaşarmış,
Onun var-dövləti aşıb-daşarmış.
İstəyən kimsəyə yoxdu, deməzmiş,
Varını onlardan əsirgəməzmiş.
Pəhləvan cüssəli, bir qurd ürəkli,
Bir pələng biləkli, enli kürəkli.
O addım atanda yer tərpənərmiş,
Hər yerdə ,həmişə nər oğlu, nərmiş.
Kimsə inciməzmiş, küsməzmiş ondan,
Hamıya simsarmış, hamıya həyanmış
Getdiyi qapıda qan bağlanarmış.
Qaranlıq evlərdə çıraq yanarmış
Allah bəxş etmişdi varı, dövləti,
Özü qazanmışdı  xətir, hörməti
Bir könül sındırmaz, qəlbə toxunmaz,
Başqası tək az qazanıb çox unmaz.
Dağlardan süzülən nurdu, işıqdı,
Məclis-mərəkəyə bir yaraşıqdı
Qurub yaratmağa eşqi tükənməz
Zəhmətdən od alıb alovu sönməz.
Bilir dostun yerin, düşmənin yerin
 İstiyə istiymiş, sərinə sərin
Yöndəmsiz danışmaz, mənasız gülməz
Kin-qüdrət bilməz , ədavət bilməz.
Hamıya arxadı, dağdı, dayaqdı,
Nahaqqa heç vədə deməzmiş-haqdı
Əhali həmişə xeyirdə, şərdə,
Dualar edərmiş şaha hər yerdə:
-“ Şahın bəxt ulduzu qoy parlaq olsun,
İşi avand olsun, canı sağ olsun.
Ad-san qazanmışdı adil şah burda,
Heç vaxt tapşırmazdı qoyunu qurda.
Aydan arıymış, sulardan duru,
Oduna yanmazmış nə yaş, nə quru.
Əyrilik olmazmış əlində onun,
Yalan yurd salmazmış dilində onun.
Ağsaqqal yolunu müdam saxlarmış
Bütün ailələri özü yoxlarmış.
Qoymazmış arada söz-söhbət ola,
Qıymazmış kimsəyə əziyyət ola.
Hamı bilirmiş ki ,şah olan yerdə
Kimsə düşə bilməz bir çətin dərdə...
Bir gün eşitdik ki, şah, gözəl insan
Düşüb bir naşının  toruna asan.
Əlli üz görənlə aran, dağ gəzir
Çeşməni bəyənmir, buz bulaq gəzir
Şahın əməlindən el zara gəldi,
Aqillər yığışıb qərara gəldi.
Məsləhət oldu ki, bir sözü keçən
Şahı xilas etsin afat yelindən
Aqil çox düşündü götür-qoy etdi,
Könlümün evində hay-haray etdi:
-Timsahla bir yerdə suda üzən kəs,
Canını timsahdan qurtara bilməz.
Şirin mağarası təhlükəlidir.
Ora girən adam bilki dəlidir.
İlan zəhərini cana yeritsən,
Ilanı taqsırkar hesab etmə sən.
Pələngə çeviklik gəl öyrətmə sən,
Çevik yaranıbdır pələng əzəldən.
Ahu yaxınlaşsairişən şirə
Ahunun boğazı keçər şəmşirə.
Əyrilər dolaşar  düyünlənər də
Düz düzə dolaşmaz inan heç yerdə.
Bir uyğun gün seçdi o aqil  insan,
İçində həm qorxu, həm də ki inam
Qəzəb qılıncını qoydu qınına,
Ümidlə yollandı şahın yanına.
Qəlbində söylədi; pənah Allaha,
Ədəblə, ərkanlə baş əydi şaha:
-Şahın bəxt ulduzu qoy parlaq olsun,
İşi avand olsun, canı sağ olsun.
İnamla gəlmişəm ziyarətinə,
Şahım qoymaz məni düşəm çətinə
Xəyanət olmasa yaxından ,yardan
Kimsə bata bilməz şaha kənardan.
Şah dedi: könlündən keçəni danış,
Arzun, niyyətinlə mən olum tanış.
Dedi: söylə mənə qəlbindəkini,
Dedi: -çıxart şahım,qəlbindən kini.
Dedi: neyləmişəm, de suçum nədi,
Dedi: -bütün işlər əməlindədi.
Fələkdən aldığım yara dərindi
Mən mətləb üstüylə gəlirəm indi
Şahım ,sözlərimə yaxşı qulaq as,
Sənə dediklərim faydasız olmaz.
-Dedi: nə mətləbdir əlçatmaz olan
Dedi: xeyrinədir ,dediyim, inan.
Böyük bir ölkənin qarantısan sən
Sənin qayğın ilə gül açar Vətən.
Şahım, əməlindən el olb agah,
Belə haqsızlığı götürməz Allah.
Gəl bizə güldürmə dostu, düşməni,
Gəldim hüzuruna sevindir məni
Çalış qınaqlardanbiz azad olaq
Ürəkdən sevinək, qəlbdən şad olaq.
Qəzəb qılıncını şah qoydu qına,
Bütün diqqətini yönəlti ona.
-Şahım, fikirləş ki, hələ oyaqsan
Əbədi yuxudan qalxmayacaqsan!
Alçaq adamlardan üz döndər, əl çək,
Mərdlərin yolunda bacar cəfa çək
Doğmalar yolunda qan töksən əgər
Belə qan halaldı,tökməyə dəyər
Quyudan su çəksən yenidən dolar,
Cürdəkdən su içsən cürdək boşalar.
Özündən cavana meyl etsən əgər
Hamı sənə gülər, ağılsız deyər.
Balaca səhv etsən cibin boşalar,
Həyatı duymayan başı boş olar.
Yolunu azarmı düz yolla gedən
Olmaz şöhrət güdən,olmaz şan güdən
Içib məst olmusan eşqin meyindən
Kələfin ucunu itirmisən  sən
Uysa  əyyaşlıqa əkər hökmuran,
Quldurlar yurudunu qoyallar viran
Kimə uyduğumu bilirsənmi sən
Səni bağışlamaz anamız Vətən
Ayağı sürüşkən olan bir qadın
Həmişə batırıb kişinin  adın
Dualı dilində min hiylə,kələk
Batildə iblisdi,zahirdə mələk
Gedib zinalıqda arım,ismətin
Səndən uzaq gəzir indi qismətin
Kəbin kəsilməyib,hanı bəs higah
Sizə yaraşarmı,belə əməl şah
Nigahsız kəbinsiz zinalıq olar
Bizim adətimiz qanunumuz var
Zinalıq insanı hörmətdən salar,
Uluların goru od tutub yanar
Dürdən qiymətliydi bir vaxt hər sözün
Necoldu  evləri isidən közün
Kişidə atarmı namusu arı,
Olmaz namusuzun namuslu yarı
Bir xoruz girərsə özgə bir hinə
Xoruzluq edəmməz öz fərəsinə
Dağlardı daşlardı könlünə həmdəm,
Onun xəyallından keçsə də, nə qəm,
Təkədən dələmə tutammaz çoban
Bir donuz qızanda istər on qaban
Göstər bacıları barmaqla göstər
Birində namusdan qalmayıb əsər
Niyə xırdalandın niyə alçaldın
Əlli üz görəni qoynuma aldın
Yeyir qaz kababı əmlik kababı
Yadların yanında içir şərabı
Xaç pərəs deilik müsəlmanıq biz
Bizim öz dinimiz peyğəmbərimiz
Haqq meyi bizlərə buyurub haram
O,içir məst olur hər səhər axşam
Sən də ona ləzzət alırsan
Ellərin gözündə ucuzlaşırsan
Yadalar bədənini sökür qurd kimi
Dər olmaz həyatda belə dərd kimi
Dönüb hansı dinə,hansı məsəbə
Günahda boğulur eyləmir tövbə
Otur,papağını qoy qabağına
Sərt kükəklər əsir könül bağına
Hər gün orda-burda yatmaqdan usan
Çalış günahını əməlli yu sən
Açıq de məqsədin məramın nədir
Əhli-əyyalına şah biganədir
Mərfətdən kasaddı sevdiyin zövcə
Gövhər mücrüsünü kim açır gecə?
Bostançı bostanda olmasa əgər
Yolçular bostanı talan eyləyər
Bu gədər xəcalət bəs deyil sənə
Qulluq eyləyirsən də,hansı dinə
Zarafat sanma sən elin sözünü
Uz görən qadından gözlə özünü.
Özündə bilmirsən şah,nə edirsən
Hələ çox həvəslə duza gedirsən
Duzdan qayıdanda gec olacaqdı
Caduya -pitiyə öyrənib əli
Ilanı yuvadan çıxardar dili
Min şeytan fitnəsi oynar gözündə
Hiylədən göz yaşı qaynar gözündə
Hiyləgər tulküyə nə lazım kələk
Qurdun qurdluqunu biləsən gərək
Doymur mirvaridən inci qaş daşdan
Fahişə alıbdı ağlını başdan
Küçə qadınıydı indi xanımdı
-Deyir bu məhəbbət din-imanımdı
Hər gün fitnəylə girir min dona
Səndə bağlanmısan sidq ilə ona
Işildaquş kimi çəkir özünə
Bir kimsə isinməz onun közünə
Ürəyi daşdandır üz görənlərin
Bədəni iylənər çürüyənlərin
Ömür gün keçəndə qocalır insan
Namusla qeyrətlə ucalır insan
Istər küs sözümnən, itərsə qına
Məhəbbət qılıncı çəkilib qına
Eşqin ox qabından ox tükənibdi
Eşgin göylərindən eşgin enibdi
Bir kişi uyarsa  pozqun qadına
Yaxşı söz deməzlər onun adına
Onun namusunu it yesə əyər
Itin qabağına atmağa deyər
Elə məst olmusan bu məhəbbətdən
Sanki yerdə deyil,göydə gəzirsən
Yadlara qurduğun  zəngin dəm-dəsgah
Millətə xeyanat deyilmi, bəs şah
Üstündə gəzdiyin mügəddəs torpaq
Millətə məxsusdur,millətə ancaq
Qanından,canından olmayanları
Bizim başımıza çıxartma barı
Bir gün çırpılacaq qani üzünə
Oturub döyəssən onda dizinə
Nədir bu sevdanın məqsəd-məramı
Səndən üz döndərib qohumlar hamı
Bütün yazı,yayı,payızı,qışı
Torunda saxlayır səni o naşı
Çəkdiyin zəhmətlər getdi hədərə
Oğul qız hərrənmir bu həndəvərə
Arxada qalana dönüb birdə bax
Burda qazanmadın itirdin ancaq
Bir varlı  sevərdin ad-sanı, təmiz
Əxlaqlı,ədəbli vicdanı təmiz
Onda qınamazdı bir kimsə səni
Gəzib dolanardın çölü çəməni
Dünyada nə gədər fərsiz adam var
Özünü hərraca qoyub satan var
Aludə olduğum o “gözəl” pəri
Çalışıb öyrəndi bütün sirləri
Sənin pullarını çin-çin eylədi
Qohum-qardaşını zəngin eylədi
Üstüdən kəsmirsən bir an kölgəni
Ovsuna salıbdı o qəhbə səni
Min hiylə işlədib azı yüz kərə
Sənsizdə çıxıbdı gecə səfərə
Otlardan düzəldib min cürə dərman
Sənə yedizidrir onları hər an
Dərmanla qalsaydı insan dünyada
Təbiblər ölməzdi asan dünyada
Doğma evladların gəlibdi cana
Nə günah işlədib zavallı ana
Sənə bəxş eyləyib oğul qız payı
Əlindən nə gılir ondan savayı
Şəhvətin əsiri olmasın niyə
Mənalı ömrünü verdin küləyə
Bizə kafir kimi zülm eyləyirsən
Insafsız mürvətsiz yaranmısan sən
Necə də zalımsan əzizlərinə
Bicləri götürdün övlad yerinə
Çürümə başlayıb nəslin içində
Aləmə car oldu əslin içində
Ayıla bilmirsən div yuxusundan
Yamanca tutubdu gözlərini qan
Əgər varlısansa bəs varın hanı
Yolunda can qoyan öz yarın hanı
Əllərdə tallanır  varın dövlətin
Dərindən bir düşün nədir niyyətin,
Hər işi qəhbəyə qurban verirsən
Kimlərin canına qəsd eyləyirsən
Gözlərin qapanıb heç nəyi görmür
Bağın bəhrəsini öz yarın dərmir
Səhər yeməyini o verir sənə
Axşamlar fırlanır həndəvərinə
Bir oyna günorta orda yeyirsən
Niyə qazancını kül eyləyirsən
Bəlkə and içmisən günəşə aya
Məcnun tək düşmüsən çölə,səhraya
Canın gücü gedib,yaddaş azalıb
O zəngin xəznədən qaş-daş azalıb
Dağdan hey götürüb desən ki çoxdu
Birdə görərsən ki dağ özü yoxdu
Varını pulunu tökürsən çölə
Səni yaman tutub,qurulan tələ
Mənşəyi bilinmir, kökü bilinmir
Bu gedən karvanın yükü bilinmir
Həyatın tələbi belədir məncə
Arvada keşiyi ər çəkər  gecə
Cavanlar nifrətlə baxırlar gendən
Onlar üz döndərib əzizim səndən
Deyillər qızıyla çıxıb gəzməyə
Onun səbəbini soruşma niyə
Çalış yan yörənə yaxşı-yaxşı bax
Biclər yandiracaq gorunda çıraq?
Şahım bu əməldən tez qayıt geri
Qurusun alnımın xəcalət təri.
Aqilin sohbəti yetişdi sona
Şahın baxışları zilləndi ona
-Hansı cürət ilə bu sözləri sən,
Şahın qarşısında şaha deyirsən
Səni çəkdirərəm çərmıxa indi
əcəldən gəl qutar sən yaxa indi.
Çərmıx da bil sənə yüngül cəzadı
Yurdan silməliyəm fitnə,fəsadı
Mən şahlıq taxtında oturan zaman
Nələr söyləmədin zavallı,insan
Dəlindi xəncər tək sözlərdən ürək
Hamıya dərs olsun bu cəza gərək
-Çıxmışam ölünün güzarına mən
Kəfənlə gəlmişəm hüzuruna mən
Təkəbbür yumubdu açılmır gözün
Gəzir el obada söhbətin sözün
Xalqın xeyrinəsə bu işlər əgər
Bu yolda əlbəttə ölməyə dəyər
Əhtə sədaqətə xor baxırsan sən
Qorxmursan danlaqdan el tənəsindən
Şah gördü aqilin xoşdu niyyəti
Təmiz,səmimidi sözü,söhbəti
Şah burda bir gədər xəyala daldı
Aqilin sözləri elə bil baldı
-dünyamı unutdun bu sözlərlə mən
Yolumdan çəkildə sanki duman,çən
Dediyin fəsaddan əl çəkirəm mən
Əziyyət çəkməsin qoy doğma Vətən
Hikmət,ağıl,təmkin,bir də ədalət
Şahın ürəyinə doldu nəhayyət
Belə zad oldu dəyişdi dövran
Əhali yaşadı xoşbəxt,firavan
Kaş ki qalib gələ düz əyrilərə
Atını dördnala çapmaya hərə!
                                          Əvəz Mahmud Lələdağ.

Комментарии

Популярные сообщения из этого блога

Sumqayıt haqqında şeirlər

N. Gəncəvinin əxlaqi-etik baxışları

Dayaq olsa